Whose Model? Which Turkey?

This commentary (co-authors Burhanettin Duran & Nuh Yilmaz) was originally published by Foreign Policy, Middle East Channel on April 8, 2011

Political demonstrations in Tunisia and Egypt have sparked a century old discussion: Is Turkey a model for the Middle East? Two contemporary examples of the “Turkey-as-a-model” debate show how this issue can play out: Turkey was presented as a moderate Islamic, democratic model for the Middle East as part of George W. Bush’s “freedom agenda,” and more recently as part of Barack Obama’s democracy promotion efforts in the Middle East. It is ironic that in 2010 the debate revolved around concepts such as a “shift of axis,” “torn country,” and “drifting away,” but now Turkey has transformed from a “lost” ally to a “model” country.

Interestingly enough, Islamist actors such as Rachid Ghannouchi of Tunisia and the Muslim Brotherhood of Egypt declared their intention to emulate the Turkish experience in order to differentiate themselves from the examples of Iran and Taliban. How is it that Turkey is presented as a model country by political actors as varied as high-level U.S. officials and Islamist groups? To make sense of this irony, one needs to consider the questions: whose model and which Turkey?

In fact, there are three main political groups with competing narratives on what the Turkish model means.

The first group, predominantly authoritarian secular elites of the Middle East, portrays Turkey as an exemplar of both controlled modernization under military tutelage and integration of Islamist actors into the political system. This group’s “Turkey model” is tainted with Eurocentric and Orientalist prejudices about the relationship between Islam and modernity. For them, since Middle Eastern peoples are not mature enough to embrace democracy immediately, there needs to be a transitional period under the tutelage of the military. In this paradigm, Islamists can be tamed in order to guarantee the pro-Western orientation of a given country. The Obama administration has referred to this an “orderly transition.”

The second group, mainly Islamist movements in the region, sees Turkey as a model for a completely different set of reasons. This group considers Turkey’s transformation over the last decade under the Justice and Development Party (AKP) government as an example of coming to power through the democratic electoral process and the successful reconciliation of Islam with democracy, rule of law, and economic development. Furthermore, Turkey’s image as a prominent and independent actor that can criticize Israel appeals to this group.

The third group, people in the streets of the Middle East, looks to Turkey as an inspiration because of its democratic transformation, vibrant economic development, and liberal political life. This group, which has observed the more liberal aspects of Turkish life through the country’s cultural influence, especially its famous TV serials, is particularly attracted to Turkey. The third group longs to erase injustices and poverty in their countries, but these hopes for the future have not and will not be inspired by a Turkey under military tutelage.

Turkey’s political posture in the Middle East is what makes it an archetype for the rest of the region. To be precise, Turkish Prime Minister Erdogan’s effective leadership resonates with aspirations and expectations for a dignified foreign policy in the region. This was epitomized by Erdogan’s sustained and consistent critique of Israeli policies during the Gaza crisis in 2008 and in Davos in 2009. In the eyes of ordinary people in the Muslim world Erdogan has emerged as the most influential leader because Turkey maintains a critical and independent distance to Western policies in the region despite its integration with the West. Turkey, as a country that determines its own national interests and stands up to Western influence, has adopted a posture that people in the region would like see in their own governments embrace.

However, if the Turkey model were to be imposed upon Egypt or Tunisia, this might backfire as each of the political groupings described above would reject to one aspect of this framework while embracing another.

Turkey, because of its unique political culture, cannot be a model for the Islamist movements of the region. Turkish political vocabulary does not provide for such concepts as shura or sharia to advance an “Islamist” political agenda, as promoted by groups such as the Muslim Brotherhood. In fact, Turkey would not stand out as an appropriate model for many Muslims who would be unable to reconcile pseudo-democratic practices with their expectations from a democratic regime. One such example is the Turkish ban on headscarves at higher education institutions.

Any failure to draw the right lessons from the Turkish experience might send the wrong signals to Tunisia and Egypt who are poised to create their own models of democratization in the region. The best model for the region, therefore, is not to impose a framework on any country, but rather to allow each to choose its own path. If we are genuinely interested in the realization of people’s will in the Middle East, pushing for a model of military tutelage for any country would be insincere at best.

Moreover, if a government with military supervision is presented as the Turkish model, this would not find any resonance on the streets of the Middle East. Turkey did not become a source of inspiration for the masses due to the benefits of military tutelage. It followed a different path; it made risky decisions when threatened by the military interference in politics, it pursued a principled critique of Israel, and it has nearly completed its democratic transformation.

Now we can return to our initial question: whose model and which Turkey? The old authoritarian Turkey under military oversight or the new democratic Turkey with its dignified foreign policy?

Burhanettin Duran is associate professor at Istanbul Sehir University. Nuh Yilmaz is director of SETA Washington.

KİMİN MODELİ? HANGİ TÜRKİYE?

Türkçe Çevirisi için

http://www.byegm.gov.tr/yayinicerik.aspx?Id=2

Tunus ve Mısır’daki siyasi gösteriler yüzyıllık bir tartışmayı gündeme getirdi: Türkiye Orta Doğu için bir model midir? “Türkiye’nin model olabileceği” yönündeki tartışmaları yansıtan iki güncel örnek şunlardır: Türkiye ABD eski Başkanı George W. Bush’un “özgürlük ajandasında” Orta Doğu için ılımlı İslamcı ve demokratik bir ülke olarak örnek gösterilmişti ve daha kısa bir süre önce de Başkan Barack Obama’nın Orta Doğu’da demokrasiyi yayma çabalarına dâhil edilmişti. Ancak 2010 yılında Türkiye’nin “eksen değiştirdiği”, “kayıp bir ülke olduğu” ve “uzaklaştığı” yönündeki iddialar öne sürülürken, bugün Türkiye’nin bir “kaybedilmiş” müttefik konumundan “model” ülke konumuna taşınması ironiktir.

İlginçtir ki Tunuslu Reşit Ganuşi ve Mısır’daki Müslüman Kardeşler gibi İslamcı oyuncular kendilerini İran ve Taliban’dan ayrı tutmak adına Türk modeline benzemeye çalıştıklarını açıkladılar. Türkiye nasıl oluyor da üst düzey ABD yetkililerinden İslamcı gruplara kadar farklı siyasi oyuncular tarafından model ülke olarak gösterilebiliyor? Bu çelişkiyi anlamak için şu soruları sormak gerekir: Kimin için model ve hangi Türkiye?

Türkiye’nin model olacağına yönelik iddialarda bulunan birbirlerine rakip üç ana siyasi grup bulunuyor.

Çoğunlukla Orta Doğu’daki otoriter laik elit grupların oluşturduğu birinci grup, Türkiye’nin bir taraftan ordu himayesi altında modernleşmenin kontrol edilmesi diğer taraftan da İslami oyuncuların siyasi sisteme dâhil edilmesi hususlarında bir örnek timsali olduğu görüşündeler. Söz konusu grubun savunduğu “Türkiye modeli” İslam ve modernlik arasındaki ilişkilere önyargı ile bakan Avrupa odaklı ve oryantalist bir bakış açısını yansıtıyor. Bu görüşü savunanlara göre Orta Doğu halkı demokrasiyi bugün benimseyecek kadar olgun değil ve bu yüzden de geçiş dönemi ordu himayesi altında gerçekleştirilmeli çünkü değişime girecek bir ülkenin batı yanlısı olmasını sağlamak adına İslamcıların bastırılması da ancak bu şekilde mümkün olacaktır. Obama yönetimi bu tarz bir değişikliği “düzenli bir değişim dönemi” olarak nitelendirdi.

Bölgedeki İslamcı hareketlerden oluşan ikinci grup ise Türkiye’yi tamamen farklı nedenlerden ötürü model bir ülke olarak görüyor. Bu grup Türkiye’nin son on yıl içerisinde AK Parti iktidarı altında değişmiş olmasını demokratik seçimler sonucu güç elde edip İslam’ı, demokrasi, hukuk kuralları ve ekonomik gelişme başarılı bir şekilde bütünleştirmenin örneği olarak yorumluyor. Ayrıca, Türkiye’nin İsrail’i eleştirebilen önde gelen ve bağımsız bir ülke imajı yaratmış olması da söz konusu grubun ilgisini çekiyor.

Orta Doğu halkından oluşan üçüncü grup Türkiye’yi demokratik değişimi, canlı ekonomik gelişmesi ve liberal siyasi standartları nedeniyle ilham kaynağı olarak görüyor. Türk halkının liberal yaşantısını özellikle meşhur televizyon dizileri olmak üzere diğer kültürel unsurlar sayesinde gözlemleyen bu grup Türkiye’ye oldukça ilgi duyuyor ve kendi ülkelerindeki haksızlıklar ve yoksulluğu yok etmek istiyor ancak ordu himayesindeki bir Türkiye onların geleceğe dair umutlarına ilham kaynağı olmamıştır ve olmayacaktır.

Türkiye’yi Orta Doğu’da “bir ilk” yapan bölgedeki siyasi tutumudur. Daha da açıklayıcı olmak gerekirse Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın etkili liderliği altında bölgede onurlu bir dış politika güdülmesine yönelik umut ve beklentiler oluşmakta. Bu durum Erdoğan’ın 2008 yılında gerçekleşen Gazze krizi ve 2009 yılında düzenlenen Davos görüşmeleri sırasında İsrail’in politikalarını istikrarlı bir şekilde eleştirmesiyle de daha da açığa çıktı. İslam dünyasındaki sıradan insanlara göre Türkiye, Batı ile entegrasyon içinde olmasına rağmen Batı ülkelerinin bölgedeki politikalarına bağımsız ve eleştirel yaklaştığı için Erdoğan en etkili lider konumuna ulaştı. Ulusal çıkarlarını öne çıkaran ve Batı baskısına karşı direnen Türkiye, kendi ülkelerinin de aynı tutumu sergilemesini umut eden bölge insanı için örnek hâline geldi. Ancak Türkiye modeli Mısır ya da Tunus’ta uygulanacak olsa bahsi geçen siyasi gruplar bu modelin bazı yanları benimserken bazı yanlarına da muhalif olacaklardır.

Türkiye özgün siyasi kültürü nedeniyle bölgedeki İslami hareketler için bir örnek teşkil edemez. Türkiye’nin siyasi lügatında Müslüman Kardeşler gibi grupların amaçladığı bir “İslamcı” ajandayı ilerletmeye yarayacak “şûra” veya “şeriat” gibi sözcüklere yer yoktur. Hatta Türkiye, demokratik rejimden beklediklerini sahte demokratik uygulamalarda bağdaştıramayacak olan birçok Müslüman için de uygun bir model olamaz. Örneğin Türkiye’deki yüksek öğrenim kurumlarında başörtüsü takılmasına yönelik yasak söz konusu gruplar tarafından benimsenmeyecektir.

Türkiye’nin tarihi ile ilgili doğru dersler çıkarılmazsa bölgede kendilerine özgü demokratikleşme modellerini yaratmaya çalışan Tunus ve Mısır’a yanlış sinyaller gönderilmiş olacaktır. Yani bölgedeki en iyi model, bir ülkedeki gelişmeleri başka bir ülkeye empoze etmekten ziyade, her ülkenin kendi yolunu çizmesine müsaade etmektir. Orta Doğu’daki insanların kendi arzularını yaşamalarını samimiyetle istiyorsak herhangi bir ülkeyi ordu himayesine dayanan bir modele yöneltmek bunu başarmamıza engel olacaktır.

Ayrıca ordu himayesinde yürütülecek bir hükûmetin Türkiye modeli olarak nitelendirilmesi Orta Doğu sokaklarında bir anlam taşımayacaktır. Türkiye’nin insanlara ilham kaynağı oluşu ordu himayesi altında bir dönem geçirmiş olmasına dayanmıyor. Türkiye farklı bir yol izledi, siyasete ordu müdahale ettiğinde riskli kararlar aldı, İsrail’i prensipli bir şekilde eleştirdi ve demokratik gelişimini neredeyse tamamen sonuçlandırdı.

İlk sorumuza tekrar dönebiliriz: Kimin için model ve hangi Türkiye? Ordu gözetimi altında yürütülen eski otoriter Türkiye mi yoksa onurlu dış politikasıyla bugünkü yeni Türkiye mi?